نوآوری در کسب و کار به سبک نوآوری باز
تولید در فضای سنتی گذشته مبتنی بر عرضه بود و صاحبین بنگاه های تولیدی به شرط تامین به موقع، همواره موفق و بنگاه مورد نظر سودآور بود. اما در عصر حاضر نه تنها تولید بر اساس رقابت است، بلکه حکمران اصلی بازار کالاهای مختلف، تقاضا است. حال باید در کنار تولید رقابتی و همچنین بر اساس تقاضا، گزینه تنوع طلبی بازارها را نیز مد نظر قرار داد. تمامی این عوامل یعنی ایجاد سبد کالایی نوآورانه و عرضه آن در فضای رقابتی. به همین دلیل صاحبان کسب و کارهای مختلف همواره به دنبال جذب کارکنان خلاق و نوآور و همچنین ایجاد انگیزه در آن ها هستند.
از طرف دیگر سازمان ها به منظور انجام امور جاری خود ناگزیر به ایجاد فرایندهای سازمانی هستند و بخشی از این فرایندها، سیستم های نظارت بر فعالیت های کارکنان است. درست در اینجاست که سازمان ها در یک بن بست قرار می گیرند. از یک سو تمایل دارند کارکنانی خلاق و نوآور داشته باشند تا بتوانند در کسب و کارشان عرضه اندام کنند و از طرف دیگر فرایندهای سازمانی و حیطه های نظارت، خلاقیت کارکنان را کاهش می دهد. به همین دلیل امروزه سازمان های پیشرو سعی می کنند در کنار ساختارهای فرایند محور خود، واحدهایی مستقل از تشکیلات فرایندی ایجاد کنند تا بر پایه آن ها بتوانند همواره کالا و خدمات نوآورانه ارائه کنند. یکی از واحدهایی که می تواند با سازوکاری متفاوت از سایر فرایندهای جاری در سازمان کار کند و همچنین به ارائه محصولات نوآورانه کمک کند، واحد تحقیق و توسعه یا همان R&D است.
تا اینجای داستان به یک راه حل منطقی برای ارائه محصولات و خدمات نوآورانه دست پیدا شد. اما نقطه عطف این سیر تکاملی در سال 2003 میلادی رقم خورد. در این سال پروفسور هنری چسبرو، استاد دانشگاه برکلی کالیفرنیا، مفهوم نوآوری باز را معرفی کرد. در حقیقت نوآوری باز الگویی بود که توانست مدل های سنتی توسعه محصولات مبتنی بر فرایندهای تحقیق و توسعه را گسترش دهد و بهره وری این واحد را چندین برابر کند تا سازمان ها بتوانند در دنیای متغیر امروزی پاسخگوی نیاز بازارهای تقاضا باشند. در حقیقت نوآوری باز به معنی استفاده از دانش و ایده داخل سازمان به همراه ایده ها و دانش های موجود در بیرون از سازمان به منظور شتاب دادن به فرایند توسعه محصولات و خدمات منطبق با استراتژی های سازمان است. نوآوری باز در تلاش است به سازمان ها کمک کند تا با کمک چشم بیرونی خود ایده ها و پتانسیل های موجود در خارج از خود را شناسایی و از آن ها در راستای فعالیت هایشان استفاده کند.
نوآوری باز معتقد است دانشی بسیار گسترده تر از دانش موجود در واحدهای تحقیق و توسعه هر سازمان وجود دارد که ممکن است در یک گروه بسیار کوچک خارج از سازمان فعلی توسعه داده شده باشد و سازمان موفق سازمانی است که بتواند با جذب این پتانسیل ها تمام فرایند توسعه محصول یا بخشی از آن را از طریق این گروه ها کامل کند. گسترش ابزارهایی همچون امکان سنجی، طرح کسب و کار، تحقیق بازار و … همگی به اکوسیستم نوآوری باز کمک می کنند تا سازمان ها بتوانند در ارزیابی پروژه هایی که از طریق نوآوری باز در حال انجام هستند و انطباق آن ها با استراتژی خود موفق عمل کنند.
در ابتدا در اواسط قرن هجدهم در انگلستان صنعتی شدن کارخانه ها رخ داد و با ابداع ماشین بخار استفاده از نیروی ماشین به جای نیروی انسان استفاده شد. این تغییر انقلاب صنعتی اول نامیده شد و سپس به کشورهای دیگر مانند فرانسه، آلمان و آمریکا نیز سرایت کرد. شروع این انقلاب در حدود سال 1760 میلادی رخ داد و به دنبال آن کشاورزی روستایی و کارگاه های سنتی به جوامع صنعتی تبدیل شدند. در دومین انقلاب، مهمترین تحول استفاده از منابع انرژی مانند برق و نفت به جای ذغال سنگ بود و در ادامه برای تولید انبوه از ایده خط تولید استفاده شد. در واقع دومین انقلاب با تولید فولاد در سال 1860 میلادی شدت گرفت و با کشف نفت در تگزاس آمریکا، مسجد سلیمان ایران و بورنئو هند رفاه بیشتری را برای مردم فراهم آورد. در این مرحله موتورهای درون سوز، خودرو، هواپیما و … اختراع شدند. اما انقلاب سوم صنعتی یا انقلاب دیجیتال بعد از جنگ جهانی دوم و با ابداع ترانزیستور اوج گرفت. انقلاب سوم زمان شروع مشخصی ندارد اما تحولات اساسی در این دوره از سال 1980 میلادی اوج گرفت. مهمترین نشانه های این انقلاب فراگیر شدن استفاده کامپیوتر، اینترنت و اتوماسیون اداری است.
در کنار تمامی تحولات اساسی که در دوره های مختلف انقلاب صنعتی رخ داد، یک واقعیت تلخ وجود دارد و آن کاهش رشد اقتصادی در دنیای امروز است. در حقیقت هر یک از دوره های انقلاب صنعتی سعی کرده اند در راستای بهبود رشد اقتصادی گام بردارند. پس از بحران های سال های 2008 و 2009 میلادی بود که پژوهشگران صنعتی در نقاط مختلف دنیا و به خصوص در آلمان به این نتیجه رسیدند که برای احیای شرایط اقتصادی نیاز به وقوع انقلابی دیگر در صنایع مختلف است. در این دوره و به خصوص از سال 2011 میلادی صنایع پیشرو در کشورهای صنعتی وارد دوره چهارم انقلاب صنعتی شدند. در واقع انقلاب چهارم انقلاب ارتباطات است و شبکه عظیم جهانی شکل گرفته است. مهمترین تحولات این انقلاب از جنس فناوری هستند و نحوه تولید و استفاده از کالاهای مختلف را به کلی دگرگون می کنند. سرعت بالای فراگیر شدن استفاده از فناوری و ایجاد تغییرات بزرگ در زندگی مردم دو شاخصه اصلی تحولات انقلاب چهارم هستند. در بخش های بعدی این مقاله در ارتباط با جزئیات انقلاب چهارم صنعتی بیشتر صحبت خواهیم کرد.